Q&A PFAS-houdende grond Schiphol

We kunnen ons voorstellen dat bewoners zich zorgen maken over hun gezondheid door de vele berichten over PFAS-houdende grond op Schiphol. Er is geen risico voor de gezondheid. Omdat we zorgvuldig en volgens alle regels omgaan met de PFAS-houdende grond. Het RIVM heeft humane risicogrenswaardes vastgesteld voor PFOS en een aantal andere PFAS. Uit onderzoeken blijkt dat er geen aanwijzingen zijn dat de verontreinigingen met PFAS op Schipholterrein hebben gezorgd voor verhoogde gehaltes PFAS in de directe omgeving.

Er zijn geen aanwijzingen dat de verontreinigingen met PFAS op Schiphol terrein hebben geleid tot verhoogde gehaltes PFAS in de directe omgeving. Op andere plekken in het land zijn er gebieden met extra advies als het om PFAS-blootstelling gaat. Schiphol staat hier niet tussen. Bekijk de website van de GGD voor meer informatie.

Ons belang is om een gezonde- en veilige (leef)omgeving te creëren dat ook zo door mensen wordt ervaren. Daarom beweegt Schiphol binnen de eisen van de wet. Om zo zorgvuldig en veilig mogelijk om te gaan met PFAS, werken we samen met erkende onafhankelijke partijen. Onderzoeken worden uitgevoerd door een onafhankelijk adviesbureau. De omgevingsdienst controleert ons werk wanneer we PFAS-houdende grond hergebruiken. En controleert of de manier waarop wij de grond tijdelijk opslaan, voldoet aan alle gestelde eisen. Hoe wij omgaan met PFAS stemmen we af met de omgevingsdienst, Terrascan en ingenieursbureau Tauw.

Nee, dit is niet correct. Schiphol heeft geen stortplaats, alleen tijdelijke opslagplaatsen voor grond. Bij die opslagplaatsen is nooit een lek geconstateerd en er is geen verspreiding van PFAS naar de omgeving vastgesteld.

Het Hoogheemraadschap van Rijnland heeft in mei 2024 op de officiële aangewezen zwemwaterlocaties gemeten naar PFAS. De gemeten waarden liggen ruim onder de door het RIVM bepaalde advieswaarde voor buitenzwemwater. Deze informatie is ook te vinden op www.zwemwater.nl. Voor een advies om te zwemmen in het water rondom Schiphol verwijzen wij naar PFAS - Hoogheemraadschap van Rijnland.

Goed om te weten: we hebben zelf monsters genomen van het slib dat op de bodem van het water rond de opslagplaatsen ligt. Daar zijn geen PFAS-waarden gevonden. Zelf vinden we het belangrijk om te weten wat de invloed is van de PFAS-verontreiniging op het oppervlaktewater. Daarom brengen we op eigen initiatief in kaart in welke mate verontreinigingen met PFAS op Schiphol, de kwaliteit van het water in de watergangen op- en rond Schiphol heeft beïnvloed. Het kan even duren voordat we hier concrete resultaten van hebben. We gaan namelijk grondig te werk met een historisch onderzoek en goed meetplan.

PFAS verdampt niet in de buitenlucht en komt niet in de lucht. Door alle maatregelen die we nemen bij de opslag van verontreinigingde grond is er geen risico dat PFAS-houdende grond verwaait. Deze maatregelen zijn bepaald op basis van ‘Nederlandse Richtlijn Bodembescherming’ en opgenomen in onze vergunning.

195.000 ton.

PFAS op Schiphol zit met name in de grond zit bij de brandweerkazernes, de (voormalige) brandweeroefenplaatsen en op locaties waar in het verleden een incident heeft plaatsgevonden. Dat is bijvoorbeeld het geval op de kop van de Zwanenburgbaan, waar in 1997 een Boeing van de baan schoof. Tot het jaar 2000 is er PFAS-houdend schuim gebruikt bij oefeningen en incidenten. Van 2000-2020 is er niet meer met blusschuim waar PFAS inzit geoefend. Vanaf 2020 is al blusschuim op Schiphol PFAS-vrij.

Het gronddepot ligt ten noorden van Schiphol, tussen de A9, A4 en A5. Daar zijn alle tijdelijke opslagplaatsen.

Sinds 2016 testen we bij graafwerkzaamheden standaard of er PFAS in de grond zit. Het onderzoeksbureau Terrascan doet het onderzoek. Zij nemen een monster van de grond, testen dit in het lab en na twee weken hebben we de onderzoeksresultaten. Die zijn in drie categorieën onder te verdelen.

1. We vinden geen PFAS-verontreiniging
2. We vinden zo’n lage PFAS-verontreiniging dat we de grond weer mogen hergebruiken
   Deze waarden zijn geen gevaar is voor mens en milieu. Die grond mogen we daarom direct weer hergebruiken voor bijvoorbeeld andere bouwprojecten of onderhoud.
3. We vinden PFAS in de grond die boven de grenswaarde voor hergebruik ligt
   Deze grond brengen we naar de tijdelijke opslagplek waar het ingepakt in folie wordt opgeslagen. PFAS boven de grenswaarde wil nog steeds niet zeggen dat deze grond een mogelijk risico is voor mens en milieu. Die grenswaardes liggen namelijk nog een stuk hoger. Het RIVM en de GGD hebben een norm bepaald waar de onderzoeksresultaten aan worden getoetst.

Dit is tijdelijk omdat we van plan zijn de grond straks te reinigen met een grondreinigingsinstallatie. We wachten nog op de vergunning voor deze installatie.

PFAS op Schiphol is dus vooral een erfenis uit het verleden. Een erfenis waar je niet op zit te wachten, maar waar we wel zorgvuldig mee omgaan. Op basis van de Nederlandse Richtlijn van Bodembescherming hebben we in overleg met de Omgevingsdienst een aanpak gemaakt om veilig om te gaan met PFAS-houdende grond. Ons beheerplan is een onderdeel van onze vergunning. Bij iedere type grond hebben we meerdere overwegingen. Om drie voorbeelden te geven:

• Hoe pakken we de grond in?
  Afhankelijk van het gehalte PFAS, moet de grond niet-, alleen aan de onderzijde- of volledig worden ingepakt. Wanneer de grond volledig is ingepakt, hebben de weersomstandigheden er geen vat op. Het folie brengen we overlappend aan om te voorkomen dat bij losraken de verontreinigde grond open en bloot komt te liggen.
• Leggen we extra schone grond op de folie?
  Op deze manier blijft de vervuilde grond nog beter op zijn plek als bijvoorbeeld door extreem harde wind de folie toch plots laat scheuren.
• Zijn er extreme weersomstandigheden?
  We verwerken geen verontreinigde grond bij extreme wind (>7 Bft) of zeer sterke regenval. Bij extreme droogte sproeien we als dat nodig is om verstuiving tegen te gaan.

Dat is het internetfenomeen waarbij oude foto’s steeds weer opduiken en worden vergeleken met de werkelijkheid van nu. We kwamen erachter dat de folie die we standaard gebruikten, niet geschikt was voor langdurig opslag en door weersinvloeden na een tijdje scheurden. Dat hebben we steeds direct hersteld. Uit onderzoek blijft dat die scheuren niet voor verontreiniging heeft gezorgd. Inmiddels werken we vijf jaar met de nieuwe stevige folie die niet scheurt. Ook dat blijkt uit inspecties.

De maatregelen die we nemen zijn voldoende om het risico op verstuiving weg te nemen. Aanvullende maatregelen zouden alleen maar meer milieubelastend zijn, en geen veiligere situatie opleveren.

In het onderzoek testen we in verschillende fase de methodieken op efficiëntie, duurzaamheid, snelheid, kosten en veiligheid. Alle bekeken methodieken zijn in vier categorieën te verdelen.

1. Thermisch reinigen met hitte
Hitte breekt PFAS. Er is echter langdurige hoge hitte hiervoor nodig. Bij onvoldoende hitte of een te korte verblijfstijd, breken de PFAS niet volledig af of verdwijnen schadelijke stoffen niet uit de schoorsteen. Door de noodzakelijke langdurige hoge temperaturen, bleek het lastig om een duurzame methodiek te ontwikkelen. Het kostte simpelweg te veel energie. En er komt veel CO2 vrij waarbij je het eindproduct nergens meer voor kunt gebruiken. Deze methode viel voor ons af.

2. Biologisch afbreken
Dat doe je bijvoorbeeld met bacteriën, schimmels en planten. Dergelijke technieken worden voor andere verontreinigingen al ingezet. Een interessante toepassing, maar voor PFAS staat deze techniek nog in de kinderschoenen. Op dit moment is dit nog niet geschikt voor de hoeveelheden grond en PFAS-gehalten die wij in opslag hebben. Dit was voor ons zogezegd geen totaaloplossing.

3. Vastleggen van de PFAS in de grond
Deze vonden wij te tricky. De theorie is dat door het toevoegen van een bepaalde substantie de PFAS voor 1000 jaar wordt vastgelegd zodat het niet meer uit de grond kan komen. Je haalt PFAS dus niet uit de grond, en je breekt het ook niet af. Daarbij kregen we twee vragen. De eerste: waar ga je dan met die grond naartoe? De tweede is de grootste: hoe verzeker je dat toekomstige generaties weten dat het PFAS-houdend is en behandeld? Hier wilden we onze vingers niet aan branden.

4. Het wassen van de grond
De officiële term is ‘nat-extractieve reiniging’. Er zijn verschillende methodes maar de grondreinigingsinstallatie die wij hebben gekozen, is het meest effectief voor PFAS-verontreiniging voor de kleiige schipholgrond. Als we starten met wassen, kunnen we de gewassen grond overal in Nederland opnieuw gebruiken. We waren onder de indruk van de prestatie van deze installatie. In plaats van 60 microgram PFAS uit de grond te spoelen, kan deze installatie zeker tot 250-, en mogelijk zelfs tot 1000 microgram PFAS onder de norm van hergebruik spoelen. Dat betekent dat meer dan 99% van de PFAS uit de grond wordt verwijderd.

De beslissing die we nu hebben gemaakt is gemaakt op basis van milieugronden. De grond vervoeren naar Antwerpen en daar in een installatie wassen, was een goedkopere optie geweest. Dan hadden we geen installatie moeten kopen. We hebben besloten dit niet te doen. Bij de goedkopere variant zouden er namelijk veel meer vervoersbewegingen zijn. Dit wilden we voorkomen. Daarnaast konden we op deze manier niet het schone zand uit de installatie hergebruiken op Schiphol. En juist dat hergebruik vinden we belangrijk omdat we in 2030 een afvalvrije luchthaven willen zijn.

Dagelijks loopt er eens locatiebeheerder rond bij de opslagplaatsen op Schiphol die wekelijks rapporteert over de inspectierondes. Eventuele schade, bijvoorbeeld na een storm, wordt daardoor zo snel mogelijk hersteld. Dit is allemaal vastgelegd in een beheerplan, waar de Omgevingsdienst toezicht op houdt. Uit de inspectierapporten van de Omgevingsdienst is terug te vinden dat ze geen tekortkomingen op ons beheerplan hebben gevonden.

Voor PFAS-houdende grond die geschikt is voor hergebruik, zoeken we een passende bestemming. Voor een deel van de niet herbruikbare PFAS-houdende grond zoeken we een andere oplossing. Bijvoorbeeld door deze te gebruiken in zogenaamde grootschalige bodemtoepassing (GBT) zoal een geluidswal.

Het grootste deel van de PFAS-houdende grond kunnen we op dit moment niet geschikt maken voor hergebruik. Het enige alternatief is om het naar een erkende verwerker te brengen om te storten. Beide optie zijn niet de duurzame oplossing voor nu- en voor de toekomst. We hebben liever een oplossing die past bij ons doel om een afvalvrije luchthaven te worden. Die oplossing hebben we gevonden in een grondreinigingsinstallatie waardoor we de grond kunnen hergebruiken op Schiphol.

Als we de vergunning krijgen, verwachten we dat we binnen vier jaar alle PFAS-houdende grond die nu in opslag ligt, gereinigd te hebben. Bij toekomstige projecten kan meer PFAS-houdende grond worden aangetroffen. Op dit moment weten we nog niet hoeveel dat is. Wel zijn we een onderzoek gestart om dat beter in kaart te brengen.

De vergunning voor de grondsoplagvoorziening (DTOP) was verleend met een instandhoudingstermijn tot 1 januari 2024. Na het verstrijken van deze instandhoudingstermijn is Schiphol verplicht de voor de verlening van de omgevingsvergunning bestaande toestand te herstellen. Om die reden zijn we dan ook reeds vóór 1 januari 2024 begonnen met de herstelwerkzaamheden. We zijn tijdig gestopt met de milieubelastende activiteit (MBA); de grondopslagvoorziening was tijdig leeg. We brengen nu zo snel als mogelijk het gebied terug in oorspronkelijke staat.

106.600 ton PFAS-houdende grond. Aanvullend: Totaal (nu bekend) te reinigen PFAS-houdende grond is 197.600 ton, waarvan 106.600 ton afkomstig van de DTOP die nu opgeslagen is op de TTOP2, TTOP3 en TTOP4.

De verontreinigde grond is naar TTOP 2, TTOP 3 en TTOP 4 gebracht in afwachting van verwerking in de grondreinigingsinstallatie (GRI).

Nee. We hebben een planning met de omgevingsdienst afgestemd. Deze planning bestaat uit twee delen: het ontmantelen van het terrein, dat tot en met juli 2024 duurt en de sloop- en bodemwerkzaamheden (tot en met november 2024). De omgevingsdienst is akkoord met deze planning onder voorwaarde dat we tweewekelijks de voortang aan hen rapporteren.

Het terugbrengen in de originele staat.

De basis van deze techniek is veelgebruikt bij grondreiniging. We hebben de techniek wel moeten aanpassen om het geschikt te maken voor de kleiige schipholgrond. Ook deze aanpassing is uitvoerig getest of het wel de PFAS-houdende grond effectief reinigt. De testen zijn in het laboratorium van DEME uitgevoerd en gecontroleerd door Terrascan. De laboratoriumtesten, en de kleine- en grootschalige proefreinigingen gaven een positief resultaat. Uit het reinigingsproces komt 80% gereinigd, herbruikbaar zand en 20% fijn restslib. Dat restslib bevat nog steeds PFAS, maar door het reinigen al wel een stuk minder.

We bakken er bakstenen van. Tenminste, dat is de wens. Eigenlijk mogen we het restslib afvoeren naar een erkende verwerker. Toch hebben we hier gekozen voor een duurzame oplossing. Met Claybens hebben we daarom twee jaar lang proeven gedaan om van ons PFAS-houdende slib, bakstenen te bakken. De theorie is dat door hoge en langdurige verhitting, de PFAS-verbindingen uiteenvallen. Daardoor maak je ze onschadelijk en je kunt tegelijkertijd een baksteen bakken. De energie die in het baksteenproces wordt gestopt, is voldoende om dit voor elkaar te krijgen. Het PFAS-gehalte in zowel de bakstenen als de rookgassen hebben we laten controleren door een onafhankelijk laboratorium. De resultaten zijn tot nu toe veelbelovend.

We hebben tot nu toe 2 relatief kleine testen gedaan in een testoven. De volgende test zal een grootschalige proef in standaard stenenbakoven zijn. Anders dan wat geruchten doen vermoeden, staat deze ovens niet in Badhoevedorp. Om deze grootschalige test te kunnen doen, hebben we een grote hoeveelheid van ons slib nodig. Dit hebben we pas als de GRI staat, en tijdje operationeel is. We verwachten dan ook dat we deze test in 2026 kunnen doen.

Als de vergunningsaanvragen voor de grondreinigingsinstallatie goedgekeurd worden, dan komt hij in 2025 naast de Zwanenburgbaan te staan, op een van de voormalige tijdelijke opslagplaatsen. In drie jaar tijd gaat hij onze grond reinigen.

Zoals je al bij de vraag ‘welke maatregelen treffen jullie bij het opslaan van PFAS-houden grond?’ leest, is het beheerplan een onderdeel van onze vergunning. Op basis van de Nederlandse Richtlijn van Bodembescherming hebben we in overleg met de Omgevingsdienst een aanpak gemaakt om veilig om te gaan met PFAS-houdende grond. Dat geldt dus ook voor grondreinigingsinstallatie. Met het ontwerpen van het terrein van de grondreinigingsinstallatie hebben we rekening gehouden met 3 soorten uitstoot:

1. Naar lucht
De uitstoot naar de lucht voorkomen we door een sproeisysteem te installeren op de locaties waar we de grond inpakken. Door de grond vochtig te houden, kan het niet verstuiven en kan er geen verspreiding via de lucht ontstaan.

2. Naar water
De uitstoot naar water voorkomen we doordat we geen water lozen vanaf het terrein. De reiniging gebeurt in een gesloten watersysteem. Het water in dat systeem wordt steeds opnieuw gezuiverd van PFAS door een actief koolfilter. Al het water dat op het terrein valt, wordt afgevoerd naar vuilwaterbassins. De bassins worden zo gebouwd dat ze niet bij een regenbui volraken en overstromen. Friendly reminder: PFAS kan niet vanuit het water in de lucht komen.

3. Naar bodem
De uitstoot naar de bodem voorkomen we door een vloeistofdichte vloer te storten. Hierop staat de gehele installatie en voeren we de werkzaamheden uit.