‘Deze wasmethode is het beste voor de kleiige schipholgrond’ : Interview geochemicus Annemarie van Biemen

Hoe zie een dag van een senior soil specialist eruit?
Geen dag is hetzelfde. Mijn kerntaak is de projecten adviseren over hoe om te gaan met grond bij graafwerkzaamheden. Dat gaat van een kabeltje van 20 meter voor een laadpaal, tot de bouw van een nieuwe terminal of bagagekelder waarbij vele tonnen grond vrijkomen. Ik schakel tussen onze projectmanagers, de main contractors en het onafhankelijke onderzoeksbureau dat bodemonderzoeken uitvoert als er nog onvoldoende bekend is over de bodemkwaliteit, en bijvoorbeeld de omgevingsdienst.

Hoe zijn de geruchten rondom de herkomst van PFAS volgens jou ontstaan?
Er was in het begin veel onduidelijk over PFAS. Dan ontstaan er al snel geruchten. Ik heb van alles voorbij zien komen: dat het in het strooizout zou zitten, of dat het in vloeistof zit waarmee we vliegtuigvleugels van ijs ontdoen (deicen). Daar zit het niet in. Dat toont onderzoek ook aan. Wel zat het in blusschuim. Het type blusschuim waar PFAS inzat, was voorgeschreven voor onder andere vloeistofbranden op luchthavens. Die voorschriften zijn inmiddels gewijzigd en sinds 2020 wordt alleen PFAS-vrij blusschuim gebruikt.

Hoe bepaal je of PFAS-houdende grond gevaarlijk is voor mens en milieu
Dat verloopt in een paar stappen. We schakelen hiervoor onafhankelijk onderzoeksbureau Terrascan in. Zij onderzoeken grond- en grondwater, waterbodem of oppervlaktewater. De resultaten vallen dan in drie categorieën. Een: we vinden geen PFAS-verontreiniging in de grond. Twee: we vinden het wel, maar zo laag dat het geen gevaar is voor mens en milieu. Die grond mogen we weer direct hergebruiken. En drie, we vinden PFAS in de grond die boven de grenswaarde voor hergebruik zit. Die grond brengen we naar de tijdelijke opslagplek waar het ingepakt in folie wordt opgeslagen. Dat wil nog steeds niet zeggen dat deze grond een mogelijk risico is voor mens en milieu is. Die grenswaardes liggen nog een stuk hoger. Het RIVM en de GGD hebben daar normen voor afgeleid waar de onderzoeksresultaten aan worden getoetst.

Hoeveel PFAS-houdende grond op Schiphol is een potentieel risico voor de mens?
Om daadwerkelijk te kunnen spreken van een risico moet er ook sprake zijn van blootstelling. Die is er niet. Alle grond die we niet hergebruiken, pakken we aan de boven- en onderkant in met stevige folie. Daarbovenop leggen we dan weer schone grond. Zo voorkomen we blootstelling en verspreiding naar grond- en oppervlaktewater. Wel heeft één partij een hoger PFAS-gehalte dan de risicogrenswaarde voor industrie op openbaar groen. Dat is ongeveer 0,4% van de totale opslag.

Toch circuleren er foto’s van gescheurde folie op het internet, is de folie wel stevig genoeg?
Dat is het internetfenomeen waarbij oude foto’s steeds weer opduiken en worden vergeleken met de werkelijkheid van nu. We kwamen erachter dat de folie die we standaard gebruikten, niet geschikt was voor langdurig opslag en door weersinvloeden na verloop van tijd scheurde. Die scheuren hebben we steeds direct hersteld. Die scheuren hebben overigens niet voor verontreiniging gezorgd dat blijkt ook uit onderzoek. Inmiddels werken we al zeker 5 jaar met de nieuwe stevige folie. Die scheurt niet, dat blijkt ook uit inspecties.

Daarnaast zijn er aardig wat veranderingen geweest wanneer grond ‘niet herbruikbaar’ was. Dat is voor ons belangrijk want dan weten we of we het wel- of niet moeten inpakken. Veel van de foto’s met het gescheurde folie op het internet betreft grond die nu als herbruikbaar wordt gezien. Grond die we nu weer mogen hergebruiken gaan we niet opnieuw inpakken met de sterkste folie. Dat is juist slecht voor het milieu. Extra folie betekent namelijk ook meer afval en CO2-uitstoot.

Kan je je voorstellen dat omwonenden zich zorgen maken over hun gezondheid?
Natuurlijk. PFAS kan schadelijk zijn voor het milieu en gezondheid. Dan snap ik dat je PFAS zo ver mogelijk van je dierbaren vandaag wilt houden. Echter is het risico op blootstelling nihil. Juist door alle nodige maatregelen die we nemen voorkomen we mogelijke gezondheidsrisico’s.

Als omwonende kan je ook zeggen: Schiphol, breng die grond gewoon weg, dan ben je ervanaf
Je brengt het naar een andere plek, er zijn meer vrachtbewegingen, dat vind ik verschuiven van het probleem. Bovendien was daar lange tijd geen mogelijkheid voor. Er werd ons gezegd dat de markt binnen vijf jaar een oplossing voor PFAS in de grond had. Ik ben erg blij dat we daar niet op hebben gewacht en zelf bedrijven en marktpartijen hebben benaderd om samen naar een oplossing te zoeken om de grond te reinigen. Na een lange zoektocht langs allemaal organisaties en verschillende methodes, kwamen we uit bij de grondreinigingsinstallatie van DEME. Zij hebben bewezen dat hun wasmethode het beste past bij onze kleiige schipholgrond.

Hoe kijk jij naar de toekomst van PFAS op Schiphol?
Ik kan niet wachten totdat we de vergunning voor de installatie krijgen. Zodra de installatie er staat, kunnen we alle grond die we nu tijdelijk opslaan in circa drie jaar reinigen. Dat is dan niet alleen een enorme stap voor Schiphol maar voor heel Nederland. Dit betekent namelijk dat we veel meer PFAS-houdende grond die we nu nog alleen kunnen storten, geschikt maken voor duurzaam hergebruik.