Pionieren in een Haarlemmermeers weiland: 105 jaar Schiphol

Hieperdepiep hoera, we zijn jarig! Op 19 september 1916 landt voor het eerst een vliegtuig op Schiphol. Een mooie reden om eens terug te blikken op de beginjaren van onze luchthaven.

Fort Schiphol

Het is begin 1916 als een Haarlemmermeerse boer een bijzondere bezoeker zijn terrein op ziet wandelen. Het land van deze boer Knibbe grenst aan de Ringvaart van Haarlemmermeer en ligt naast Fort Schiphol, dat onderdeel is van de Stelling van Amsterdam. Dezelfde plek waar tegenwoordig nog altijd Schiphol-Oost te vinden is.

Militair vliegveld

De bezoeker, een militair met een markante snor, stelt zich voor als kolonel Henk Walaardt Sacré, commandant van de enkele jaren eerder opgerichte Luchtvaart Afdeeling (LVA). Hij zoekt een stuk land om een nieuw militair vliegveld aan te leggen. Omdat de wereld op dat moment al zo'n 1,5 jaar zucht onder de gruwelen van de Eerste Wereldoorlog is dat – ook in het neutrale Nederland – geen onlogische gedachte.

Achttien voetbalvelden

De twee sluiten een overeenkomst: iets meer dan 55.000 gulden (nu zou dat ruim € 450.000 zijn) voor 12 hectare land, ongeveer achttien voetbalvelden. Walaardt Sacré laat er vervolgens geen gras over groeien en op 19 september 1916 zet het allereerste militaire toestel de wielen aan de grond. Luchthaven Schiphol, dan nog een weiland met vier houten loodsen, is een feit!

Laatste militair

Omdat de nieuwe vliegbasis pas 10 dagen voor het einde van de oorlog volledig operationeel is, wordt Schiphol nooit als oorlogsvliegveld gebruikt. Maar al snel blijkt dat de nieuwe luchthaven ook geschikt is voor het vervoeren van vracht, post en zelfs passagiers. Het inspireert Albert Plesman om met passagiersvliegtuigen te gaan pionieren. Hij richt in 1919 KLM op en een jaar later, op 17 mei 1920, landt voor het eerst een vliegtuig met passagiers. Als in 1923 de laatste militair de deur achter zich dichttrekt, begint Schiphol definitief aan een nieuw leven als burgerluchthaven.

Primitieve omstandigheden

Dat leidt overigens nog niet meteen tot grote hoeveelheden reizigers. In die eerste jaren staat Schiphol er namelijk, vooral vanwege de primitieve omstandigheden, niet altijd even goed op. Door de ligging op de bodem van het voormalige Haarlemmermeer - meters onder zeeniveau - is het terrein vaak erg drassig.

Modderhaven

Toestellen moeten regelmatig worden losgetrokken uit de prut en aan boord gaan via het zompige weiland is soms een hele opgave. De luchthaven staat daarom in die tijd ook wel bekend als ‘Moeras Schiphol’ en ‘Schiphol Modderhaven’. Daarnaast is het voor passagiers een hele reis om via smalle landweggetjes, tolbruggen of zelfs lopend de luchthaven te bereiken.

Vliegen heeft de toekomst

Het is havenmeester Jan Dellaert allemaal een doorn in het oog. Volgens hem heeft vliegen de toekomst en hij gaat daarom aan de slag om Schiphol te moderniseren. Te beginnen met een drainagesysteem dat voor droge voeten moet zorgen. In 1926 wordt de gemeente Amsterdam de nieuwe eigenaar en volgen – met het oog op de Olympische Spelen van 1928 - een stationsgebouw, een verkeerstoren, een betonnen platform en een fatsoenlijke toegangsweg.

Schiphol verhuist 2,5 kilometer

Dellaert stuwt Schiphol in de jaren die volgen op in de vaart der volkeren maar ziet door het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog veel van zijn werk tenietgedaan worden. Als na het einde van de oorlog vliegen steeds populairder wordt en het straalvliegtuig zijn intrede doet, is duidelijk dat er meer ruimte nodig is. Luchtvaartpionier Dellaert komt met een meesterzet: hij ontwikkelt 2,5 kilometer naar het westen een compleet nieuwe, moderne luchthaven. In 1967 verhuizen we naar de plek waar we tot op de dag van vandaag nog altijd te vinden zijn.